Indoneziýa Günorta Deňiz Pearl
Indoneziýa baý balykçylyk we deňiz önümleri bilen dünýäniň iň uly arhipelagydyr. Şeýle önümleriň biri iň oňat görnüşleriň biri bolan Günorta deňiz merjenidir. Diňe baý tebigy baýlyklar bilen çäklenmän, Indoneziýada ýokary ussatlyk ussatlary hem bar.
Bu makala bilen size Indoneziýanyň başga bir aýratyn önümi bolan Günorta deňiz merjenini getirýäris. Iki ummanyň we iki yklymyň kesişýän ýerinde ýerleşýän bir ýurt hökmünde Indoneziýa medeniýeti ýerli däp-dessurlaryň we köp sanly daşary ýurt täsirleriniň arasynda uzak wagtlap täsirleşmek arkaly döredilen özboluşly garyndyny görkezýär. Indoneziýanyň baý medeni mirasy dünýä dürli merjen şaý-seplerini ussatlyk bilen hödürleýär.
Dünýäniň iň esasy oýunçylaryndan biri bolan Indoneziýa Awstraliýa, Gonkong, Japanaponiýa, Günorta Koreýa we Taýland ýaly merjenleri halkara bazaryna çykardy we eksport etdi. Statistikalara görä, merjeniň eksport gymmaty 2008-2012-nji ýyllar aralygynda ýylda ortaça 19,69% ösdi. 2013-nji ýylyň ilkinji bäş aýynda eksport bahasy ABŞ-nyň 9.30 dollaryna ýetdi million.
Qualityokary hilli merjen beýleki gymmat bahaly daşlar bilen deňeşdirilende köp asyrlaryň dowamynda gözelligiň gymmatly zatlarynyň biri hasaplanýar. Tehniki taýdan, ýumşak dokumanyň ýa-da mantiýanyň içinde janly gabykly moluskanyň içinde bir merjen öndürilýär.
Merjen, konsentrik gatlaklarda asudalygyň gabygy ýaly minutlyk kristal görnüşinde kalsiý karbonatdan ýasalýar. Iň oňat merjen ajaýyp tegelek we ýylmanak bolar, ýöne barok merjenleri diýlip atlandyrylýan armutyň başga-da köp görnüşi bar.
Merjenler esasan kalsiý karbonatdan ýasalandygy sebäpli, sirkede eräp bilýär. Kalsiý karbonaty, hatda gowşak kislotanyň erginine-de sezewar bolýar, sebäbi kalsiý karbonatyň kristallary sirke sirkelik kislotasy bilen reaksiýa berip, kalsiý asetaty we kömürturşy gazyny emele getirýär.
Tebigatda öz-özünden döreýän tebigy merjenler iň gymmatly, ýöne şol bir wagtyň özünde gaty seýrek. Häzirki wagtda bazara çykarylýan merjenler, esasan, merjen oysterlerinden we süýji suwly midiýalardan ösdürilip ýetişdirilýär.
Imitasiýa göwherleri hem arzan şaý-sepler hökmünde giňden öndürilýär, ýöne hili tebigy görnüşlerden has pesdir. Emeli merjenler iriňsizlige eýe bolup, tebigy reňklerden aňsat tapawutlanýar.
Tebigy we ösdürilip ýetişdirilen merjenleriň hili, olary öndürýän gabygyň içki bölegi ýaly gödek we irginsiz bolmagyna baglydyr. Merjen şaý-sepleri ýasamak üçin esasan ösdürilip ýetişdirilýär we ýygnalýar, şeýle hem ajaýyp matalara tikilýär, ezilýär we kosmetika, derman we boýag garyndylarynda ulanylýar.
Merjen görnüşleri
Merjenleri emele gelişine görä üç kategoriýa bölmek bolar: tebigy, medeniýetli we imitasiýa. Tebigy merjenler könelmezden ozal, takmynan bir asyr mundan ozal tapylan ähli merjenler tebigy merjenlerdi.
Häzirki wagtda tebigy merjenler gaty seýrek we köplenç Nýu-Yorkorkda, Londonda we beýleki halkara ýerlerde auksionlarda maýa goýum bahalarynda satylýar. Tebigy merjenler, kesgitleme boýunça, adam gatyşmazdan, tötänleýin emele gelen merjenleriň ähli görnüşidir.
Olar tötänlik önümi, köpelýän parazit ýaly gaharlandyryjy başlangyç bilen. Düwürtigiň bedeninden çykaryp bilmeýän daşary ýurt materiallarynyň islenilmeýän girişine bagly bolany üçin, bu tebigy hadysanyň ýüze çykmagy gaty ýuka.
Medeniýetli merjen hem şol bir prosesi başdan geçirýär. Tebigy merjen bolan halatynda, oyster ýeke özi işleýär, medeniýetli merjenler bolsa adam gatyşmagynyň önümidir. Oysteriň merjen öndürmegine itergi bermek üçin bir tehniki, oysteriň içindäki gaharlandyryjyny bilgeşleýin ýerleşdirýär. Hirurgiki usulda ýerleşdirilen material, “Merjeniň enesi” diýilýän gabygyň bir bölegi.
Bu usul Awstraliýada iňlis biology William Sawille-Kent tarapyndan işlenip düzüldi we Tokichi Nishikawa we Tatsuhei Mise tarapyndan Japanaponiýa getirildi. Nişikawa 1916-njy ýylda patent berildi we Mikimoto Kokiçiniň gyzyna öýlendi.
Mikimoto Nishikawanyň tehnologiýasyny ulanmagy başardy. Patent 1916-njy ýylda berlenden soň, tehnologiýa 1916-njy ýylda Japanaponiýadaky Akoýa merjen oysterine derrew täjirçilik taýdan ulanyldy. Miseň dogany ilkinji bolup Akoýa oysterinde merjen önümlerini öndürdi.
“Mitsubishi” -iň Baron Iwasaki tehnologiýany derrew 1917-nji ýylda Filippinlerde, soňra bolsa Butonda we Palauda Günorta Deňiz merjen oysterine ulandy. “Mitsubishi” Günorta Deňizde medeni merjen öndüren ilkinji bolup, 1928-nji ýyla çenli merjenleriň ilkinji ownuk söwda hasyly üstünlikli öndürilipdi.
Imitasiýa göwherleri düýbünden başga bir hekaýa. Köplenç aýna monjuk balyk terezisinden ýasalan ergine batyrylýar. Bu örtük inçe we ahyrynda könelip biler. Adatça, ony dişlemek bilen imitasiýa aýdyp bolýar. Akeasama merjenler dişleriňiziň üstünden süýşýär, hakyky merjenlerdäki nekr gatlaklary bolsa çalaja duýulýar. Ispaniýanyň Mallorka adasy göwher önümçiligine öýkünmek bilen tanalýar.
Merjenleriň sekiz esasy görnüşi bar: tegelek, ýarym tegelek, düwme, damja, armut, ýumurtga, barok we tegelek.
Ajaýyp tegelek merjenler iň seýrek we iň gymmatly görnüşdir.
- roundarym tegelek monjuklarda ýa-da merjeniň şekiliniň ajaýyp tegelek merjen ýaly görünip bilinjek böleklerinde hem ulanylýar.
- Düwmeler merjenleri birneme tekizlenen tegelek merjen ýalydyr we monjuk ýasap biler, ýöne köplenç merjeniň arka ýarysynyň örtülen ýeke gulaklarda ýa-da gulakhalkalarda has uly, tegelek merjen ýaly görünýär.
- Damla we armut görnüşindäki merjenlere käwagt göz ýaşlaryndaky merjenler diýilýär we köplenç gulakhalkalarda, gulaklarda ýa-da monjukda merkezi merjen görnüşinde bolýar.
- Barok göwherleri başgaça özüne çekýär; köplenç özboluşly we gyzykly şekiller bilen gaty tertipsizdir. Adatça monjuklarda-da bolýar.
- Tegelek merjenler, göwheriň göwresiniň töwereginde konsentrik gerişler ýa-da halkalar bilen häsiýetlendirilýär.
Garmonlaşdyrylan ulgamyň (HS) çäginde merjenler üç kiçi kategoriýa bölünýär: tebigy merjenler üçin 7101100000, medeni merjenler üçin 7101210000, işlenmedik we medeni merjenler üçin 7101220000.
INDONESIA-iň merjeniniň ýalpyldysy
Asyrlar boýy Günorta deňziň tebigy merjenleri ähli merjenleriň baýragy hasaplanýar. Esasanam Indoneziýada we 1800-nji ýyllaryň başynda Demirgazyk Awstraliýa ýaly töwerekdäki Günorta Deňizdäki iň öndümli merjen düşekleriniň tapylmagy Wiktoriýa döwründe Europeewropada iň göwher merjenleriň iň soňkusy boldy.
Merjeniň bu görnüşi, beýleki merjenlerden ajaýyp galyň tebigy nary bilen tapawutlanýar. Bu tebigy nekr, beýleki merjenlerdäki ýaly “şöhle saçmagy” üpjün etmän, dürli ýagtylyk şertlerinde keýpini üýtgedýän çylşyrymly ýumşak, göze görünmeýän deňsiz-taýsyz şöhle döredýär. Günorta deňziň merjenini asyrlar boýy tapawutly tagamly hünärmen zergärlere ýakynlaşdyrýan bu naryň gözelligi.
Tebigy ýagdaýda iň uly göwher göwherli oysterleriň biri bolan “Pinctada maxima”, “Kümüş dodakly” ýa-da “Altyn dodakly oyster” diýlip hem atlandyrylýar. Bu kümüş ýa-da altyn dodakly mollýuska nahar saçagynyň ululygyna çenli ösüp biler, ýöne daşky gurşawyň ýagdaýyna aşa duýgur.
Bu duýgurlyk Günorta deňiz merjenleriniň bahasyna we seýrek bolmagyna goşant goşýar. Şeýlelik bilen, “Pinctada maxima” 9 millimetrden 20 millimetre çenli ortaça ululygy 12 millimetr töweregi uly göwrümli merjen öndürýär. Nacre galyňlygyna mahsus bolan Günorta deňiz merjeni, tapylan üýtgeşik we islenýän şekilleriň dürlüligi bilen hem meşhurdyr.
Şol häsiýetleriň üstünde Günorta deňiz merjeninde kremden sary reňkden altyna we ak reňkden kümüş reňkler bar. Merjenler gülgüne, gök ýa-da ýaşyl ýaly dürli reňkdäki ýakymly “äheňi” hem görkezip biler.
Häzirki wagtda beýleki tebigy merjenlerde bolşy ýaly, Günorta Deňziň tebigy merjenleri dünýä merjen bazarlaryndan ýitip gitdi. Häzirki wagtda bar bolan Günorta deňiz merjenleriniň aglaba bölegi Günorta deňzindäki merjen fermalarynda ösdürilip ýetişdirilýär.
Indoneziýanyň Günorta deňiz merjenleri
Öňdebaryjy önüm öndüriji Indoneziýa hökmünde gözelligine ýagtylygy, reňki, ululygy, görnüşi we ýerüsti hili boýunça baha berip bolýar. Imperial Gold-yň ajaýyp reňkli merjenleri diňe Indoneziýanyň suwlarynda ösdürilip ýetişdirilen oysterler tarapyndan öndürilýär. Ajaýyplyk nukdaýnazaryndan tebigy we medeni taýdan Günorta deňiz merjenleri gaty üýtgeşik görnüşe eýe.
Özboluşly tebigy ýalpyldawuklygy sebäpli, beýleki merjenleriň üstki parlaklygyndan ep-esli tapawutlanýan ýumşak içki öwüşgin görkezýär. Kämahal şemiň şöhlesini floresan çyra bilen deňeşdirmek hökmünde suratlandyrylýar.
Wagtal-wagtal örän oňat hilli merjenler ugrukdyryjy diýilýän hadysany görkezer. Bu, aýdyň şöhle bilen reňkiň inçe şöhlelenmesiniň utgaşmasydyr. Günorta deňiz merjenleriniň iň parlak reňkleri dürli reňkli öwüşginli ak ýa-da akdyr.
Üsti älemgoşaryň älemgoşaryň islendik reňki diýen ýaly bolup biler we Günorta deňiz merjen oysteriniň nekriniň tebigy reňklerinden emele gelýär. Düşünjeli güýçli şöhle bilen birleşdirilende, “ugrukdyryjy” diýlip atlandyrylýan effekti döredýärler. Köplenç tapylan reňklere Kümüş, Gülgüne Ak, Ak Gül, Altyn Ak, Altyn Krem, Şampan we Imperial Gold degişlidir.
Imperial altyn reňk hemme zatdan seýrekdir. Bu ajaýyp reňk diňe Indoneziýanyň suwlarynda ösdürilip ýetişdirilen oysterler tarapyndan öndürilýär. Günorta deňziň medeni merjenleri ululygyndan has ýokarydyr we adatça 10mm bilen 15 millimetr aralygyndadyr.
Uly ululyklar tapylanda, 16 millimetrden ýokary we seýrek 20 millimetrden gowrak seýrek göwherler bilýänler tarapyndan ýokary baha berilýär. Gözellik tomaşaçynyň gözünde bolsa, Günorta Deňiz Merjenleri iki sany merjeniň birmeňzeş däldigi üçin gözellik üçin köp sanly mümkinçilik hödürleýär. Düwürtikleriniň galyňlygy sebäpli Günorta deňziň medeni merjenleri gyzykly dürli görnüşlerde bolýar.
Pearl nacre, kalsiý karbonat kristallarynyň we oysteriň öndürýän ýörite maddalarynyň ajaýyp matrisasydyr. Bu matrisa gaty gowy emele gelen mikroskopik plitkalarda, gatlakda ýerleşýär. Merjeniň galyňlygy gatlaklaryň sany we her gatyň galyňlygy bilen kesgitlenýär.
Düwürtigiň daşky görnüşi, kalsiý kristallarynyň “tekiz” ýa-da “prizmatik” bolmagy, plitkalaryň goýlan kämilligi we plitkalaryň inçe we sany bilen kesgitlener. Täsir
merjeniň gözelligi bu kämillikleriň görüniş derejesine baglydyr. Merjeniň bu üstki hili merjeniň deri hökmünde suratlandyrylýar.
Görnüşi göwheriň hiline täsir etmese-de, aýratyn şekillere bolan islegiň gymmaty bar. Amatly bolmak üçin Günorta deňziň medeni merjenleri bu ýedi görnüş kategoriýasyna bölünýär. Birnäçe kategoriýa mundan başga-da köp sanly kategoriýalara bölünýär:
1) tegelek;
2) “SemiRound”;
3) barok;
4) ýarym barok;
5) taşla;
6) tegelek;
7) düwme.
Günorta deňiz merjeniniň şa zenany gözelligi
Indoneziýa, oysteriň iň uly görnüşi bolan Pinctada maxima-dan ösdürilip ýetişdirilýän Günorta deňiz merjenlerini öndürýär. Örän oňat gurşawly arhipelag hökmünde Indoneziýa, Pinctada maxima üçin ýokary hilli merjen öndürmek üçin iň amatly gurşawy üpjün edýär. Indoneziýanyň “Pinctada maxima” onlarça reňkli öwüşginli göwher öndürýär.
Öndürilen iň seýrek we iň gymmatly göwherler altyn we kümüş reňkli. Beýlekiler bilen bir hatarda kümüş, şampan, ajaýyp ak, gülgüne we altyn ýaly dürli öwüşginli kölegeler, Imperial Gold Pearl ähli merjenleriň arasynda iň ajaýypsydyr.
Indoneziýanyň arassa suwlarynda ösdürilip ýetişdirilen oysterler tarapyndan öndürilen Imperial altyn reňkli merjen aslynda Günorta deňiz merjeniniň şa zenanydyr. Indoneziýa suwlary Günorta deňiz merjeniniň mekany bolsa-da, merjeniň hilini we bahasyny üpjün etmek üçin içerki söwdany we eksporty gözegçilikde saklamak üçin düzgünnama zerur. Hökümet we oňa degişli partiýalar bar
kynçylygy çözmek üçin has berk gatnaşyk gurupdy.
Süýji suwly midiýalardan ösdürilip ýetişdirilen we pes derejededir öýdülýän hytaý merjenleri meselesinde hökümet, Merjeniň hiline gözegçilik etmek boýunça Balykçylyk we deňiz işleri ministrliginiň 8/2003 belgili kararyny bermek ýaly käbir çäreleri gördi. Bu çäre pes hilli, ýöne Indoneziýa göwherlerine gaty meňzeýän hytaý merjenleri hökmünde zerurdyr. Bali we Lombokdaky Indoneziýanyň merjen önümçilik merkezlerine howp bolup biler.
Indoneziýaly merjenleriň eksporty, ortaça ýyllyk 19,69% ösüş bilen 2008-2012-nji ýyllar aralygynda ep-esli ösüşi görkezdi. 2012-nji ýylda eksportyň köpüsinde tebigy merjenler 51% boldy .22. Medeni merjenler, işlenmedik, uzak sekuntda 31,82% we medeni merjenler 16,97% -de işledi.
Indoneziýada merjen eksporty 2008-nji ýylda ep-esli ýokarlanyp, 2009-njy ýylda 22,33 million dollara çenli 14,29 million dollar boldy.
Surat 1. Merjenleriň Indoneziýa eksporty (2008-2012)
2010-njy we 2011-nji ýyllarda degişlilikde 31,43 million ABŞ dollaryna we 31,79 million ABŞ dollaryna çenli ýokarlandy. Muňa garamazdan, eksport 2012-nji ýylda 29,43 million dollara çenli azaldy.
Umumy pese gaçmak tendensiýasy 2013-nji ýylyň ilkinji bäş aýynda ABŞ-nyň 9,30 million dollar eksporty bilen dowam etdi, 2012-nji ýylyň degişli döwri ABŞ-nyň 12.34 million dollary bilen deňeşdirilende 24,10 göterim azaldy.
Surat 2. Indoneziýanyň eksport nokady (2008-2012)
2012-nji ýylda Indoneziýa göwherleri üçin esasy eksport ugurlary Gonkong, Awstraliýa we Japanaponiýa boldy. Gonkonga eksport 13,90 million ABŞ dollary ýa-da Indoneziýanyň merjen eksportynyň umumy mukdarynyň 47,24 göterimi boldy. ABŞ-nyň 9,30 million dollary (31,60%) bilen Japanaponiýa ikinji orunda, 5,99 million dollar (20.36%) bilen Awstraliýa, Günorta Koreýa bolsa 105,000 ABŞ dollary (0.36%) we Taýland 36,000 ABŞ dollary (0.12%) bilen ikinji ýerde durýar.
2013-nji ýylyň ilkinji bäş aýynda ABŞ-nyň 4,11 million dollarlyk göwher eksporty ýa-da 44,27 göterim bilen Gonkong ýene-de birinji ýeri eýeledi. Ikinji orunda Awstraliýa 2,51 million dollar (27.04%), Japanaponiýa bolsa 2,36 million dollar (25.47%), üçünji orunda Taýland 274,000 ABŞ dollary (2.94%) we Günorta Koreýa 25,000 ABŞ dollary (0,27%) bilen üçünji ýeri eýeledi.
Gonkong 2008-2012-nji ýyllar aralygynda ortaça ýyllyk ortaça 124.33% ösüşi görkezse-de, ösüş 2012-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende 2013-nji ýylyň ilkinji bäş aýynda 39.59% azaldy. Japanaponiýa eksport hem 35.69-a deň azaldy. %
Surat 3. Welaýat boýunça Indoneziýanyň eksporty (2008-2012)
Indoneziýada göwher eksportynyň köp bölegi Bali, Jakarta, Günorta Sulawesi we Günbatar Nusa Tenggara welaýatlaryndan gelip çykýar, gymmaty 1000 dollardan 22 million dollar aralygynda.
Surat 4. Pearls, nat ýa-da kult we ş.m. ýurtlara ýurt boýunça eksport (2012)
2012-nji ýylda dünýädäki merjen eksporty 1,47 milliard dollara barabar bolup, 2011-nji ýylda 1,57 milliard dollarlyk eksport görkezijisinden 6,47 göterim pesdi. 2008-2012-nji ýyllar aralygynda ortaça ýyllyk 1,72% gysyşdan ejir çekdi. 2008-nji ýylda dünýädäki merjen eksporty diňe soňky ýyllarda azalmak üçin 1,75 milliard dollara ýetdi. 2009-njy ýylda eksport degişlilikde 1,42 milliard dollar we 2010-njy we 2011-nji ýyllarda 157 milliard ABŞ dollaryna çenli 1,39 milliard dollara çenli azaldy.
Gonkong 2012-nji ýylda 27,73% paý bilen 408,36 million ABŞ dollary aralygynda iň köp eksport ediji boldy. 283,97 million ABŞ dollary eksporty bilen Hytaý ikinji orunda, bazar paýynyň 19,28 göterimini, Japanaponiýa 210.50 million dollar (14,29 göterim), Awstraliýa 173.54 million dollar (11,785) we 76,18 million dollar eksport eden Fransuz Polineziýa bilen ikinji boldy. Iň gowy 5-i jemlemek üçin 5.17%).
6-njy orunda ABŞ-nyň 4,46% paýy üçin 65,60 million ABŞ dollary eksport edip, 54,78 million dollar (3.72%) Şweýsariýa we 33.04 million ABŞ dollary (2.24%) eksport eden Angliýa boldy. 29,43 million dollarlyk göwher eksport eden Indoneziýa, bazar paýy 2% bilen 9-njy ýeri eýeledi, Filippinler bolsa 2012-nji ýylda 23,46 million dollar (1.59%) eksporty bilen iň gowy 10-luga girdi.
Surat 5. Dünýä eksportynyň paýy we ösüşi (%)
2008-2012-nji ýyllar aralygynda Indoneziýada iň ýokary ösüş tendensiýasy 19,69%, Filippinler 15,62% boldy. Hytaý we ABŞ, iň gowy 10 ýurduň arasynda degişlilikde 9% we 10.56% oňyn ösüş tendensiýalaryny başdan geçiren ýeke-täk eksport boldy.
Muňa garamazdan, Indoneziýa 2011-2012-nji ýyllar aralygynda 7,42% gysyşdan ejir çekdi, Filippinler bilen deňeşdirilende 38,90% ösüş gazandy we Awstraliýa 31.08% şertnama baglaşan iň erbet görkeziji boldy.
Awstraliýadan başga-da, merjen eksportynyň ösüşini hasaba alan iň gowy 10 eksportçynyň arasynda ýeke-täk ýurt boldy
22.09% ösüş bilen Birleşen Ştatlar, 21.47% bilen Angliýa we Şweýsariýa 20.86% ösüş gazandy.
Dünýä 2012-nji ýylda 1,33 milliard dollarlyk göwher import etdi, ýa-da 2011-nji ýyldaky 1,50 milliard dollarlyk import görkezijisinden 11,65 göterim pes. 2008-2011-nji ýyllar aralygynda import ortaça 3,5% azaldy. Dünýäniň merjen importy 2008-nji ýylda 1,30 dollara çenli azalmazdan ozal 1,71 milliard dollar bilen iň ýokary derejä ýetdi
Surat 6. Dünýäden merjen, nat ýa-da kult we ş.m.
Import, 2010-njy we 2011-nji ýyllarda 1,33 milliard dollar we 2012-nji ýylda 1.33 ABŞ dollaryna çenli aşaklamazdan ozal 1,40 milliard dollar we 1,50 milliard ABŞ dollary bilen gaýtadan dikeldiş tendensiýasyny görkezdi.
Import edijileriň arasynda Japanaponiýa 2012-nji ýylda 1,33 milliard dollarlyk merjen importynyň 27,86 göteriminiň bazar paýy üçin 371.06 million dollarlyk göwher import edip, sanawda birinji ýeri eýeledi. Gonkong 23,52% paýy üçin 313,28 million ABŞ dollary bilen ikinji ýeri eýeledi, ABŞ-dan 221,21 million dollar (16,61%), Awstraliýa 114,79 million dollar (8,62%) we uzakda 5-nji ýerde Şweýsariýa bar. ABŞ-nyň 47.99 dollary importy (3.60%).
Indoneziýa 2012-nji ýylda 104-nji orunda bary-ýogy 8000 dollarlyk göwher import etdi.
Iterazyjy: Hendro Jonatan Sahat
Çap eden: MILLI EKSPORT ÖSÜŞINIIR DIREKTORATY UMUMY. Indoneziýa Söwda ministrligi.
Ditjen PEN / MJL / 82 / X / 2013